
Ιδεοληψίες : Η φύση τους
Οι ιδεοληψίες είναι επίμονες, παρείσακτες και ενοχλητικές σκέψεις, εικόνες ή παρορμήσεις, τις οποίες το άτομο βιώνει ως δυσάρεστες και οι οποίες αυξάνουν το άγχος.
Οι ιδεοληψίες διακρίνονται ανάλογα με το περιεχόμενο αλλά και κατά συχνότητα εμφάνισης στον κλινικό πληθυσμό σε: φόβο μόλυνσης, παθολογική αμφιβολία, τακτοποίηση και συμμετρία, σεξουαλικές και επιθετικές παρορμήσεις.
Ως προς τη μορφή τους, διαχωρίζονται σε ιδεοληπτικό φόβο (“μην τύχει και μολυνθώ και αρρωστήσω”, “μην τύχει και μολυνθώ και εξαπλώσω τον ιό στους άλλους”), ιδεοληπτική αμφιβολία (“μήπως κάνω κακό σε κάποιον άλλο”), ιδεοληπτική σκέψη, η οποία αποτελείται από αλυσίδα σκέψεων που οδηγούν σε σενάρια καταστροφής (“μην τύχει και μου πέσει το κοκαλάκι, το βρει ένα μικρό παιδί, το καταπιεί και πεθάνει”), και ιδεοληπτικές εικόνες. Το περιεχόμενό τους αντίστοιχα σχετίζεται με τη μόλυνση ή τη βρωμιά, την παθολογική αναζήτηση ασφάλειας μέσω επανελέγχων, σεξουαλικές ή επιθετικές σκέψεις που θεωρούνται αξιόμεμπτες για το άτομο, θρησκευτικές σκέψεις, καθώς και μαγική σκέψη. Με τον όρο μαγική σκέψη εννοείται η πίστη του ασθενή ότι η σκέψη του έχει τόση δύναμη που ακόμα και με το να σκεφτεί κάτι αυτό μπορεί να συμβεί.
Οι ιδεοληψίες βιώνονται από το άτομο ως ξένες, παράξενες, τρελές, χωρίς νόημα ή ακατάλληλες σκέψεις που προμηνύουν κάποιο κακό. Για το λόγο αυτό το άτομο τις αντιλαμβάνεται ως απειλητικές και αισθάνεται έντονη δυσφορία και άγχος, με αποτέλεσμα να επιδιώκει να τις εξουδετερώσει, είτε με κάποια συμπεριφορά του είτε με κάποια σκέψη, προκειμένου να ανακουφιστεί και να προλάβει τη βλάβη που προμηνύουν. Κατά τη συμπεριφορική εξουδετέρωση των ιδεοληψιών, το πάσχον άτομο τελετουργεί (για παράδειγμα πλένει τα χέρια του, καθαρίζει, τακτοποιεί…), κάνει αποφυγές, ζητάει διαβεβαιώσεις, ενώ κατά τη γνωσιακή εξουδετέρωση συνήθως προβαίνει σε γνωσιακές τελετουργίες, δηλαδή μετράει, επαναλαμβάνει φράσεις, προσεύχεται, κτλ., προκειμένου να μειώσει το άγχος του.