Category: <span>ΕΞΑΡΤΗΣΕΙΣ</span>

Η Παθολογική Χαρτοπαιξία ως διαταραχή υιοθέτησε τα κριτήρια της εξάρτησης ουσιών παρά το γεγονός ότι ο όρος εξάρτηση, ως διαγνωστικός όρος, δεν χρησιμοποιείται για συμπεριφορά, αλλά συνδέεται με τη χρήση ουσίας. Ο όρος στο διαγνωστικό σύστημα για τους ειδικούς ψυχικής υγείας DSM-IV (2004) αναφέρεται τόσο σε φυσική εξάρτηση (στερητικό σύνδρομο και ανοχή), όσο και σε ψυχολογική (επιθυμία και ενασχόληση).

Πρόκειται, λοιπόν, για επανειλημμένη αδυναμία ελέγχου της παρόρμησης του ατόμου. Αρχικά το παιχνίδι καρτών διενεργείται με κοινωνικά αποδεκτό τρόπο για μεγάλο χρονικό διάστημα.Η διαταραχή ξεκινά ξαφνικά με αφορμή ένα οξύ στρες ή μεγαλύτερη έκθεση του ατόμου σε αυτή τη διαδικασία. Συνδέεται με τη διαθεσιμότητα ευκαιριών για χαρτοπαιξία, νόμιμη ή παράνομη, συχνότερη σε χαμηλά κοινωνικοοικονομικά στρώματα, στους άστεγους και στους υπαλλήλους των καζίνο.

Τα παιχνίδια που επιλέγονται συχνότερα είναι όσα προσφέρουν άμεσο κέρδος, και ως προς τον επιπολασμό της διαταραχής, το ποσοστό αντιστοιχεί στο 1% του γενικού πληθυσμού, ενώ παράλληλα το 2%- 3% του πληθυσμού φαίνεται να αντιμετωπίζει λιγότερο σοβαρό αλλά εξίσου σημαντικό πρόβλημα. Τέλος, οι άντρες φαίνεται να είναι πιο ευπαθής ομάδα προς ανάπτυξη της διαταραχής, με περισσότερες πιθανότητες έναρξης εμφάνισης της διαταραχής κατά την εφηβική ηλικία, ενώ για τις γυναίκες η ηλικία έναρξης φαίνεται να αντιστοιχεί σε χρόνια μετά την ενηλικίωση.

Η Παθολογική Χαρτοπαιξία πολύ συχνά εμφανίζεται στο άτομο σε συνδυασμό και με κάποια άλλη διαταραχή. Συγκεκριμένα, τα συνήθη ποσοστά συνοσηρότητας είναι τα ακόλουθα:

• 25% – 63% πληρούν τα κριτήρια προβληματικής χρήσης ουσιών, κυρίως αλκοόλ
• Συσχετίζεται σε αρκετά μεγάλο ποσοστό με κατάθλιψη, δυσθυμία και διπολική διαταραχή
• 40% συνδέεται με απόπειρες αυτοκτονίας
• 64% συσχετίζεται με χαρτοπαιξία που δεν πληρεί κριτήρια της διαταραχής, χωρίς να υπάρχουν στοιχεία αιτιολογικής σχέσης για τη διακύμανση από το ένα άλρο στο άλλο
• Αντικοινωνική διαταραχή προσωπικότητας, τουλάχιστον σε όσους αναζητούν τελικά θεραπεία
• Αυξημένα ποσοστά διαταραχής διάσπασης προσοχής και υπερκινητικότητας
• Ελλιπή στοιχεία για συνοσηρότητα με διαταραχές άγχους, ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή, διαταραχές διατροφής, σεξουαλικές εξαρτήσεις.

Οι επιπτώσεις που προκαλούνται στο άτομο από την εμπλοκή του με την παθολογική χαρτοπαιξία είναι οι ακόλουθες:

• Αυξημένη συχνότητα σωματικών διαταραχών συνδεόμενων με στρες (όπως για παράδειγμα: υπέρταση, πεπτικό έλκος, ημικρανία)
• Αυξημένη συχνότητα σωματικού πόνου
• Δυσκολίες ύπνου
• Μείωση κοινωνικών συναναστροφών
• Αίσθημα ντροπής και ενοχής
• Επιδείνωση της ποιότητας ζωής
• Μεγαλύτερα ποσοστά χρήσης ακριβών εξετάσεων, νοσηλείας και εντατική
• Συχνές οι απόπειρες αυτοκτονίας

Η Παθολογική Χαρτοπαιξία χαρακτηρίζεται από την απώλεια ελέγχου, την εξαπάτηση σχετικά με την έκταση της ενασχόλησης, τη διάλυση της επαγγελματικής και οικογενειακής ζωής, τις κλοπές και το κυνήγι των χαμένων (APA, 1994).

1. Η επίμονη αυτή και δυσπροσαρμοστική συμπεριφορά απαρτίζεται από τουλάχιστον 5 από τα ακόλουθα διαγνωστικά κριτήρια:
   • Έντονη ενασχόληση με τη χαρτοπαιξία (για παράδειγμα ενασχόληση με το να ξαναβιώνει παλιές χαρτοπαικτικές εμπειρίες, να παρεμποδίζει ή να προγραμματίζει το επόμενο εγχείρημα ή να σκέφτεται τρόπους για ανεύρεση χρημάτων).
   • Ανάγκη του ατόμου να παίζει με συνεχώς αυξανόμενα χρηματικά ποσά προκειμένου να πετύζει την επιθυμητή συγκίνηση.
   • Επανειλημμένες ανεπιτυχείς προσπάθειες να ελέγξει, να ελαττώσει ή να διακόψει την χαρτοπαιξία.
   • Ανησυχία ή ευερεθιστότητα όταν επιχειρεί να ελαττώσει ή να διακόψει την χαρτοπαιξία.
   • Χρήση αυτής της συμπεριφοράς ως τρόπο για να ξεφύγει από τα προβλήματά του ή να ανακουφιστεί από μια δυσφορική διάθεση (για παράδειγμα συναισθήματα ανημπόριας, ενοχών, άγχους, κατάθλιψης).
   • Το άτομο αφού χάσει χρήματα σε κάποιο παιχνίδι, συχνά επιστρέφει μια άλλη μέρα για να ξανακερδίσει τα χαμένα (“κυνήγημα των χαμένων”).
   • Το άτομο λέει ψέματα στα μέλη της οικογένειάς του, στο θεραπευτή ή σε άλλους για να αποκρύψει την έκταση της εμπλοκής του στη χαρτοπαιξία.
   • Έχει κάνει παρανομίες, όπως πλαστογραφία, απάτη, κλοπή, ή κατάχρηση για να χρηματοδοτήσει την χαρτοπαιξία του.
   • Έχει βάλει σε κίνδυνο ή έχει χάσει μια σημαντική σχέση, εργασία ή εκπαιδευτική ευκαιρία ή ευκαιρία να κάνει καριέρα εξαιτίας της χαρτοπαιξίας.
   • Επαφίεται στους άλλους να του δώσουν χρήματα για να ανακουφίσει μια απελπιστική οικονομική κατάσταση που προκλήθηκε από την χαρτοπαιξία.
2. Η συμπεριφορά της χαρτοπαιξίας δεν εξηγείται καλύτερα από Μανιακό Επεισόδιο.

Υπάρχουν τρεις βασικοί λόγοι που η παθολογική χαρτοπαιξία συντηρείται ως συμπεριφορά χωρίς το άτομο να αντιλαμβάνεται ότι πρόκειται για εξάρτηση.

1. Η συμπεριφορά της χαρτοπαιξίας ενισχύεται θετικά από το κέρδος και την πολυτέλεια των χώρων του παιχνιδιού, με αποτέλεσμα να επιδιπωκει συχνά να βιώσει αυτή την εμπειρία. Ειδικότερα οι ηλικιωμένοι και οι έφηβοι συνδέουν τη χαρτοπαιξία με χαλάρωση, έξοδο, διασκέδαση, δωρεάν γεύματα και αντίδοτο στη βαρεμάρα.
2. Η παθολογική χαρτοπαιξία ενισχύεται αρνητικά στους παίκτες καθώς βοηθά να ξεφύγουν από αρνητικές συνθήκες ζωής, με στόχο όχι μόνο το κέρδος αλλά και τη μείωση της δυσφορίας. Μάλιστα, φαίνεται ότι το 30% των γυναικών παίζουν με στόχο να ξεφύγουν από την κατάθλιψη.
3. Τέλος, η αποδοκιμασία από γονείς και φίλους ως προς τη συμπεριφορά αυτή, συνδέεται αρνητικά με τα προβλήματα χαρτοπαιξίας στις γυναίκες και στους εφήβους αλλά και στους φοιτητές άντρες.

Για την Παθολογική Χαρτοπαιξία προτείνονται διάφορα είδη θεραπείας, τα οποία περιλαμβάνουν:

1. Συμβουλευτική Οικονομικής Διαχείρισης: Απευθύνεται σε παίκτες και στον περίγυρό τους με στόχο: 1) την καλύτερη διαχείριση των χρημάτων, 2) τη συνειδητοποίηση της αξίας των χρημάτων τους, και 3) την ανάκτηση του ελέγχου της οικονομικής διαχείρισης ώστε να μειωθεί το άγχος σχετικά με τη χρεοκοπία.
2. Αυτοθεραπεία και σύντομες θεραπείες: Πρόκειται για βιβλία εργασίας και φυλλάδια που αποσκοπούν στη μείωση της συχνότητας και των ποσών της χαρτοπαιξίας. Η αυτοθεραπεία φαίνεται να μην έχει στατιστικώς σημαντικά μικρότερη αποτελεσματικότητα σε σχέση με τις πιο επιτακτικές θεραπείες, αλλά χρήζει περαιτέρω επιστημονικής διερεύνησης.
3. Φαρμακοθεραπεία: Αυτός ο τομέας προτείνει ότι βιολογικοί παράμετροι σχετίζονται με την παθολογική χαρτοπαιξία. Προγνωστικούς παράγοντες αποτελούν τα γονίδια και τα συστήματα νευροδιαβιβαστών. Ωστόσο, δεν υπάρχει συγκεκριμένο πρωτόκολλο φαρμακοθεραπείας που να έχει φανεί αποτελεσματικό.
4. Συμπεριφορική Θεραπεία και Γνωσιακή – Συμπεριφορική Θεραπεία: Είναι από τις λίγες θεραπείες που έχει ελεγχθεί η αποτελεσματικότητά της και έχει αποδειχθεί η ανωτερότητά της, και βασίζεται στις κλασικές θεραπείες για τια διαταραχές εξαρτήσεων. Ως προς τη θεωρητική της βάση, αναφέρεται ότι η παθολογική χαρτοπαιξία αποτελεί μαθημένη συμπεριφορά, και κατά συνέπεια οι αρχές της μάθησης μπορούν να χρησιμοποιηθούν στη διαδικασία της αλλαγής. Η συμπεριφορική Ανάλυση μπορεί να καταδείξει το προφίλ της διαταραχής και να καθορίσει το κοινωνικό και συναισθηματικό περιβάλλον της, και στη συνέχεια να βοηθήσει στον καθορισμό συμπεριφορών υποκατάστασης.
5. Συνδυασμός Φαρμακοθεραπείας και Ψυχοθεραπείας: Η φαρμακοθεραπεία φαίνεται να βοηθάει κυρίως στο συνοδό συναίσθημα της κατάθλιψης. Δεν υπάρχουν όμως ακόμα προσεκτικά σχεδιασμένες έρευνες και φαίνεται να είναι πρώιμο να συστήνονται συγκεκριμένοι συνδυασμοί θεραπειών.