Category: <span>ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ – ΚΛΙΝΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ</span>

Σύμφωνα με το DSM-V για να τεθεί η διάγνωση της μείζονος καταθλιπτικής διαταραχής θα πρέπει να πληρούνται τα ακόλουθα διαγνωστικά κριτήρια:

Α. Πέντε ή περισσότερα από τα ακόλουθα συμπτώματα υπάρχουν σε διάρκεια 2 εβδομάδων και αντιπροσωπεύουν μια αλλαγή από την προηγούμενη καθημερινή λειτουργικότητα του ατόμου: τουλάχιστον ένα από τα συμπτώματα είναι είτε (1) καταθλιπτική διάθεση είτε (2) απώλεια ενδιαφέροντος ή ευχαρίστησης.

• Καταθλιπτική διάθεση στη μεγαλύτερη διάρκεια της ημέρας, σχεδόν κάθε ημερα, που αποκαλύπτεται είτε από υποκειμενική αναφορά ή από παρατηρήσεις τρίτων. Σημείωση: στα παιδιά και στους εφήβους μπορεί να είναι ευερέθιστη διάθεση.

• Σημαντική ελάττωση του ενδιαφέροντος ή της ευχαρίστησης για όλες ή σχεδόν όλες τις δραστηριότητες στη μεγαλύτερη διάρκεια της ημέρας, σχεδόν κάθε ημέρα (που αποκαλύπτεται είτε από υποκειμενική περιγραφή είτε από παρατηρήσεις τρίτων)

• Σημαντική απώλεια βάρους χωρίς περιορισμίό της τροφής ή αύξηση βάρους ή ελάττωση ή αύξηση της όρεξης σχεδόν κάθε ημέρα

• Αϋπνία ή υπερυπνία σχεδόν κάθε ημέρα

• Ψυχοκινητική διέγερση ή επιβράδυνση σχεδόν κάθε ημέρα (μπορεί να γίνει αντιληπτό από τρίτους και δεν αποτελεί υποκειμενικό αίσθημα νευρικότητας ή νωθρότητας)

• Κόπωση ή έλλειψη ενεργητικότητας σχεδόν κάθε ημέρα

• Αίσθημα ματαιότητας ή υπερβολής ή αδικαιολόγητης ενοχής σχεδόν κάθε ημέρα

• Μείωση της ικανότητας σκέψης ή συγκέντρωσης ή αναποφαστιστικότητα σχεδόν κάθε ημέρα

• Επαναλαμβανόμενες σκέψεις θανάτου (όχι μόνο φόβος θανάτου), επαναλαμβανόμενος αυτοκτονικός ιδεασμός χωρίς συγκεκριμένο σχέδιο ή απόπειρα αυτοκτονίας ή συγκεκριμένο σχέδιο εκτέλεσης αυτοκτονίας.

Β) Τα συμπτώματα δεν πληρούν τα κριτήρια του Μικτού Επεισοδίου.

Γ) Τα συμπτώματα προκαλούν κλινικά σημαντικό άγχος, ή μείωσης της κοινωνικής, επαγγελματικής ή άλλης σημαντικής λειτουργικότητας.

Για να τεθεί η διάγνωση του Υπομανιακού Επεισοδίου πρέπει να πληρούνται τα ακόλουθα διαγνωστικά κριτήρια:

1. Μία σαφής περίοδος σταθερά αυξημένης, καταναλωτικής ή ευερέθιστης διάθεσης, που διαρκεί τουλάχιστον 4 ημέρες, η οποία ξεχωρίζει σαφώς από τη συνηθισμένη μη καταθλιπτική διάθεση.
2. Κατά τη διάρκεια της διαταραχής της διάθεσης, τρία (ή περισσότερα) από τα ακόλουθα συμπτώματα έχουν παραμείνει (τέσσερα εάν η διάθεση είναι μόνο ευερέθιστη) και έχουν εμφανιστεί σε σημαντικό βαθμό:
   • έντονη αυτοεκτίμηση ή ιδέες μεγαλείου
   • μειωμένη ανάγκη ύπνου (π.χ. αισθάνεται ξεκούραστος μετά από 3 μόνο ώρες ύπνου)
   • πιο ομιλητικός από το συνηθισμένο ή εξαναγκασμός για συνέχιση της ομιλίας
   • ιδεοφυγή ή υποκειμενικό αίσθημα ότι οι σκέψεις τρέχουν
   • αφηρημάδα
   • αυξημένη δραστηριότητα προς κάποιο στόχο (είτε κοινωνικό, είτε επαγγελματικό, σχολικό ή σεξουαλικό) ή ψυχοκινητική διέγερση
   • έντονη ενασχόληση με ευχάριστες δραστηριότητες, που μπορεί να έχουν αυξημένες πιθανότητες επώδυνων συνεπειών (αυτοβλαπτική παρορμητικότητα)
3. Το επεισόδιο συνοδεύεται από μία αναμφίβολη μεταβολή στη λειτουργικότητα, η οποία δεν χαρακτήριζε το άτομο, όταν ήταν χωρίς συμπτώματα.
4. Η διαταραχή της διάθεσης και η μεταβολή της λειτουργικότητας είναι ορατές σε τρίτους.
5. Το επεισόδιο δεν είναι τόσο σοβαρό, ώστε να προκαλέσει σημαντική μείωση στην κοινωνική ή επαγγελματική λειτουργικότητα ή να χρειάζεται εισαγωγή στο νοσοκομείο και δεν υπάρχουν καθόλου ψυχωτικά χαρακτηριστικά.
6. Τα συμπτώματα δεν οφείλονται σε άμεση φυσιολογική επίδραση κάποιας ουσίας (π.χ. κατάχρηση ουσίας, φάρμακο ή άλλη θεραπεία) ή σε παθολογική κατάσταση (π.χ. υπερθυρεοειδισμός).

Σημείωση: Τα επεισόδια που μοιάζουν μετά υπομανιακά και προκαλούνται σαφώς από την αντικαταθλιπτική θεραπεία (π.χ. φάρμακα, ηλεκτροθεραπεία) δεν πρέπει να υπολογίζονται στη διάγνωση της Διπολικής Διαταραχής II.

Ασθενείς με Διπολική Διαταραχή μπορεί στην αρχή να παρουσιάσουν είτε μανιακό είτε καταθλιπτικό επεισόδιο. Αν το επεισόδιο είναι καταθλιπτικό και δεν υπάρχει ιστορικό μανίας δεν μπορούμε να είμαστε σίγουροι αν ο ασθενής έχει Καταθλιπτική (μονοπολική) ή Διπολική Διαταραχή. Μόνο στην πορεία μπορεί να φανεί αν ο ασθενής αυτός θα παρουσιάσει μανιακό επεισόδιο ή αν θα συνεχίσει να έχει μόνο καταθλιπτικά επεισόδια.

Ωστόσο, στη Διπολική Διαταραχή συχνά το πρώτο επεισόδιο είναι μανιακό. Τα μανιακά επεισόδια γενικά αρχίζουν ξαφνικά και η έντασή τους κλιμακώνεται γρήγορα σε λίγες μέρες. Αν και μπορεί να διαρκέσουν μέχρι και μήνες, συνήθως είναι πιο σύντομα και τελειώνουν πιο απότομα από τα μείζονα καταθλιπτικά επεισόδια Σχεδόν όλοι οι ασθενείς που έχουν ένα ή περισσότερα μανιακά επεισόδια τελικά θα παρουσιάσουν και τουλάχιστον ένα καταθλιπτικό επεισόδιο. Οποιοδήποτε επεισόδιο – μανιακό ή καταθλιπτικό- μπορεί να ακολουθηθεί αμέσως από ένα βραχύ επεισόδιο του άλλου τύπου, αλλά συνήθως τα μανιακά και καταθλιπτικά επεισόδια χωρίζονται μεταξύ τους από κάποια περίοδο φυσιολογικής διάθεσης και λειτουργικότητας. Παρόλα αυτά, μπορεί και σε σπάνιες περιπτώσεις να υπάρχει εναλλαγή των δύο τύπων επεισοδίων για μεγάλο χρονικό διάστημα χωρίς ενδιάμεση επικράτηση φυσιολογικής περιόδου.

Σε μερικούς ασθενείς μετά από ένα μανιακό ή καταθλιπτικό επεισόδιο μπορεί να περάσουν χρόνια χωρίς υποτροπή. Άλλοι έχουν περιόδους αλλεπάλληλων μανιακών και καταθλιπτικών επεισοδίων, ενώ σε άλλους αυξάνεται η συχνότητα των επεισοδίων όσο προχωρά η ηλικία τους. Επίσης, υπάρχει και ένα μικρότερο ποσοστό αυτών των ασθενών που δεν επιστρέφουν στη φυσιολογική τους διάθεση και λειτουργικότητα, αλλά γίνονται χρόνιοι.

Για να μπορεί να τεθεί η διάγνωση του Μανιακού Επεισοδίου πρέπει να πληρούνται τα ακόλουθα διαγνωστικά κριτήρια:

1. Μία σαφής περίοδος ανώμαλα και σταθερά αυξημένης, λογορροϊκής ή ευερέθιστης διάθεσης, που διαρκεί τουλάχιστον μία εβδομάδα (ή οποιασδήποτε διάρκειας εάν είναι απαραίτητη η εισαγωγή σε νοσοκομείο).
2. Κατά τη διάρκεια της διαταραχής της διάθεσης, τρία (ή περισσότερα) από τα ακόλουθα συμπτώματα έχουν παραμείνει (ή τέσσερα εάν η διάθεση είναι μόνο ευερέθιστη) και έχουν εμφανιστεί σε σημαντικό βαθμό:
   • έντονη αυτοεκτίμηση ή ιδέες μεγαλείου
   • μειωμένη ανάγκη ύπνου (π.χ. αισθάνεται ξεκούραστος μετά από 3 μόνο ώρες ύπνου)
   • πιο ομιλητικός από το συνηθισμένο ή εξαναγκασμός για συνέχιση της ομιλίας
   • ιδεοφυγή ή υποκειμενικό αίσθημα ότι οι σκέψεις τρέχουν
   • αφηρημάδα
   • αυξημένη δραστηριότητα προς κάποιο στόχο (είτε κοινωνικό, είτε επαγγελματικό, σχολικό ή σεξουαλικό) ή ψυχοκινητική διέγερση
   • έντονη ενασχόληση με ευχάριστες δραστηριότητες, που μπορεί να έχουν αυξημένες πιθανότητες επώδυνων συνεπειών (έκφραση αυτοβλαπτικής παρορμητικότητας)
3. Τα συμπτώματα δεν πληρούν τα κριτήρια του Μικτού Επεισοδίου.
4. Η διαταραχή της διάθεσης είναι αρκετά σοβαρή, ώστε να προκαλέσει σημαντική μείωση της επαγγελματικής λειτουργικότητας ή των συνήθων κοινωνικών δραστηριοτήτων ή των σχέσεων με τους άλλους ή να χρειαστεί εισαγωγή σε νοσοκομείο, ώστε να προληφθεί η ζημιά προς τον εαυτό του ή προς άλλους ή υπάρχουν ψυχωτικά χαρακτηριστικά.
5. Τα συμπτώματα δεν οφείλονται σε άμεση φυσιολογική επίδραση κάποιας ουσίας (π.χ. κατάχρηση ουσίας, φάρμακο ή άλλη θεραπεία) ή σε παθολογική κατάσταση (π.χ. υπερθυρεοειδισμός).

Σημείωση: Τα επεισόδια που μοιάζουν με τα μανιακά και προκαλούνται σαφώς από την αντικαταθλιπτική θεραπεία (π.χ. φάρμακα, ηλεκτροθεραπεία) δεν πρέπει να υπολογίζονται στη διάγνωση της Διπολικής Διαταραχής Ι.

Η συναισθηματική δυσφορία που βιώνουν οι νέες μητέρες κατά τις δύο πρώτες εβδομάδες μετά τη γέννα εμφανίζεται στο 85% των νέων μητέρων και διαφέρει από την έννοια της κατάθλιψης μετά τον τοκετό. Η Επιλόχειος Κατάθλιψη εμφανίζεται στο 10% περίπου των μητέρων και είναι μάλλον απίθανο να υφεθεί χωρίς θεραπεία. Ως συναισθηματική κατάσταση, συνοδεύεται από ατονία και δυσαρέσκεια, συμπτώματα που μπορεί να είναι πιο έντονα ή να επιδεινώνονται σε συγκεκριμένες ώρες όπως το πρωί ή αργά το απόγευμα.

Στους παράγοντες κινδύνου για κατάθλιψη μετά τον τοκετό περιλαμβάνονται το ατομικό ή οικογενειακό ιστορικό διαταραχής της διάθεσης, η ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη, η ανεργία της μητέρας, η κακή σχέση με τον πατέρα του παιδιού, η ανεπαρκής κοινωνική υποστήριξη, η έλλειψη θηλασμού και η ευθύνη της μητέρας για το σπίτι. Επιπλέον, η κατάθλιψη μετά τον τοκετό αυξάνει την πιθανότητα κατάχρησης αλκοόλ και απαγορευμένων φαρμάκων.

Τα συμπτώματα που πρέπει να πληρούνται ώστε να μπει η διάγνωση της συγκεκριμένης συναισθηματικής διαταραχής διαρκούν περισσότερο από 2 εβδομάδες, εμφανίζονται έως και 6 μήνες μετά τον τοκετό, και περιλαμβάνουν τα ακόλουθα:

• Κακή διάθεση, συχνά κλάματα και συναισθηματικές μεταπτώσεις.
• Έλλειψη ικανοποίησης και ενδιαφέροντος για δραστηριότητες που κάποτε πρόσφεραν ευχαρίστηση (ανηδονία).
• Προβλήματα στον ύπνο.
• Μείωση ενεργητικότητας, ατονία, αδράνεια, απουσία ενδιαφέροντος για το νεογνό και για τις συνηθισμένες καθημερινές δραστηριότητες.
• Μείωση ή απώλεια της όρεξης, και άρα και του βάρους.
• Αισθήματα μειωμένης αυτοπεποίθησης και ικανότητας, αναξιότητας.
• Αισθήματα ενοχής.
• Δυσκολία συγκέντρωσης ή λήψης αποφάσεων.
• Μειωμένο ενδιαφέρον για το σεξ.
• Αισθήματα απόρριψης.
• Άγχος (ανησυχία ή και εκνευρισμός, θυμός).
• Σωματικά συμπτώματα άγχους, όπως συχνοί πονοκέφαλοι, πόνοι στο στήθος, ταχυπαλμία, μούδιασμα ή ζαλάδα.
• Αυτοκαταστροφικές σκέψεις, σκέψεις θανάτου ή αυτοκτονίας.
• Σκέψεις πρόκλησης βλάβης στο μωρό ή τα άλλα παιδιά της. Η μητέρα μπορεί να ανησυχεί για την υγεία του μωρού και την μελλοντική ανάπτυξή του. Μπορεί να κάνει αρνητικές σκέψεις σχετικά με το μωρό και να φοβάται ότι μπορεί να του προκαλέσει βλάβη.
• Σκέψεις ότι το μωρό της μπορεί να είναι αμαρτωλό (κακό).
• Ψευδαισθήσεις: Η μητέρα μπορεί να ακούει ήχους, φωνές ή να βλέπει πρόσωπα ή πράγματα που δεν υπάρχουν.

Η διπολική διαταραχή κατατάσσεται στις συναισθηματικές διαταραχές και χαρακτηρίζεται από εναλλασσόμενα μανιακά και καταθλιπτικά επεισόδια. Συνήθως πρωτοεμφανίζεται με μανιακό επεισόδιο και υπάρχουν διάφορες πιθανότητες για τις ακόλουθες φάσεις. Σε σπάνιες περιπτώσεις οι οποίες ονομάζονται κυκλικού τύπου, η διάθεση του ατόμου συνέχεια αλλάζει από μανιακή σε καταθλιπτική, για μεγάλα χρονικά διαστήματα, χωρίς να μεσολαβεί κάποια περίοδος κανονικής λειτουργίας. Στην πιο σπάνια μορφή μικτού τύπου, καταθλιπτικά και μανιακά συμπτώματα εμφανίζονται συγχρόνως. Οι δύο βασικές ψυχιατρικές διαταραχές που περιλαμβάνονται υπό τον όρο Διπολικές Διαταραχές είναι η Διπολική Διαταραχή (ή Μανιοκαταθλιπτική νόσος) και η Κυκλοθυμία (ή Κυκλοθυμική Διαταραχή) και διακρίνονται μεταξύ τους από την ένταση και τη διάρκεια των συμπτωμάτων τους.

Αναφορικά με τα φαινομενολογικά στοιχεία, παρουσιάζεται με την ίδια συχνότητα και στις γυναίκες και στους άντρες, αν και μερικές μελέτες κάνουν λόγο για μια μικρή υπεροχή στις γυναίκες, και φαίνεται να τείνει να είναι πιο συχνή στις υψηλότερες κοινωνικοοικονομικές τάξεις. Εμφανίζεται με την ίδια συχνότητα στους έγγαμους, στους άγαμους ή σε εκείνους που έχουν μια συναισθηματική σχέση. Το πρώτο Μανιακό Επεισόδιο στη Διπολική Διαταραχή συνήθως συμβαίνει στην ηλικία των 20 – 25 και είναι βραχείας διάρκειας. Εν τούτοις, υπάρχει και η πιο σπάνια περίπτωση το πρώτο επεισόδιο να εμφανιστεί μετά τα 50. Τέλος, ως διαταραχή τείνει να εμφανίζεται συχνά σε οικογένειες, καθώς σε πληθώρα ερευνών έχει φανεί ότι κάποιος που έχει συγγενή με διπολική διαταραχή έχει μεγαλύτερες πιθανότητες να την αναπτύξει και ο ίδιος.

Διπολική διαταραχή χωρίζεται σε διάφορες υποτύπους. Καθένας από αυτούς έχει ένα διαφορετικό πρότυπο των συμπτωμάτων. Συγκεκριμένα:

1. Διπολική Διαταραχή Τύπου Ι: Χαρακτηρίζεται από εναλλαγές επεισοδίων μανίας και κατάθλιψης με μεσοδιαστήματα φυσιολογικής διάθεσης.
2. Η Διπολική Διαταραχή Τύπου ΙΙ: Η Διπολική ΙΙ είναι λιγότερο σοβαρή από τη διπολική Ι. Η περίοδος της μανίας έχει πιο ήπια συμπτωματολογία, και τα επεισόδια αυτά ονομάζονται για αυτόν το λόγο “υπομανιακά”. Επίσης, σε αυτό τον τύπο διπολικής διαταραχής οι περίοδοι κατάθλιψης συνήθως διαρκούν περισσότερο από τις περιόδους υπομανίας.
3. Διπολική Διαταραχή με Ταχείες Εναλλαγές Φάσεων: Αναγνωρίζεται όταν σε διάστημα διάρκειας δώδεκα μηνών μπορεί να εκδηλώνονται τέσσερα ή και περισσότερα επεισόδια μανιακά ή καταθλιπτικά.
4. Κυκλοθυμική διαταραχή: Πρόκειται για μια ήπια μορφή της διπολικής διαταραχής. Κατά την περίοδο της κυκλοθυμίας, η υπομανία και η κατάθλιψη μπορεί να προκαλέσουν αποδιοργάνωση, αλλά τα συμπτώματα της μανίας ή της κατάθλιψης δεν είναι τόσο σοβαρά όσο είναι σε άλλους τύπους της διπολικής διαταραχής.

Τα ακριβή συμπτώματα της διπολικής διαταραχής ποικίλουν από άτομο σε άτομο. Για μερικούς ανθρώπους, η κατάθλιψη προκαλεί τα περισσότερα προβλήματα, ενώ για άλλους τα μανιακά συμπτώματα αποτελούν το κύριο μέλημα. Τα συμπτώματα της κατάθλιψης και της μανίας ή υπομανίας μπορεί επίσης κατά περιπτώσεις να εμφανίζονται μαζί. Αυτό είναι γνωστό ως ένα μικτό επεισόδιο.

Οι Διαταραχές της Διάθεσης (ή Συναισθηματικές Διαταραχές) είναι μια ομάδα διαταραχών που χαρακτηρίζονται από διαταραχή της συναισθηματικής διάθεσης. Η συναισθηματική διάθεση αποτελεί τον καθολικό και σταθερό συναισθηματικό τόνο που βιώνεται εσωτερικά και που σε ακραίες περιπτώσεις μπορεί να επηρεάσει σε πολύ μεγάλο βαθμό όλες κυριολεκτικά τις πλευρές της συμπεριφοράς ενός ατόμου, καθώς και την αντίληψη για τον κόσμο που έχει το άτομο αυτό.

Διακρίνουμε τη διάθεση ή συναισθηματική διάθεση από το συναίσθημα που αποτελεί την εξωτερική έκφραση της. Η διάθεση μπορεί να οριστεί ως “παθολογική” όταν η συναισθηματική διάθεση της κατάθλιψης ή της έξαρσης είναι παρατεταμένη και έντονη, όταν τα συμπτώματα της αϋπνίας, ανορεξίας, απώλειας της ενεργητικότητας, απώλειας ενδιαφερόντων, της ψυχοκινητική επιβράδυνση κ.α. αυξάνονται, όταν υπάρχει έκπτωση της επαγγελματικής ή κοινωνικής λειτουργικότητας του ατόμου, καθώς και σε περιπτώσεις που εμφανίζονται διαταραχές της πραγματικότητας (με ψευδαισθήσεις, παραληρητικές ιδέες κτλ.) ή αυτοκτονικές τάσεις.

Το βασικό χαρακτηριστικό της Διπολικής Διαταραχής είναι η έξαρση, η οποία περιλαμβάνει ένα ευρύ φάσμα συναισθηματικών διαθέσεων, από τις φυσιολογικές καταστάσεις της ευφορίας και της χαράς μέχρι τις παθολογικές καταστάσεις της υπομανίας και της μανίας. Με τον όρο μανία υποδηλώνεται υπέρμετρη έξαρση, υπερκινητικότητα, διέγερση και επιταχυνόμενος ρυθμός ομιλίας που συχνά συνδυάζεται με διαταραγμένη σκέψη. Η υπομανία αποτελεί ένα σύνδρομο παρόμοιο με τη μανία αλλά λιγότερο έντονο και βαρύ από εκείνη. Η Διπολική Διαταραχή γενικά περιλαμβάνει πλήρως ανεπτυγμένα επεισόδια μανίας και κατάθλιψης, τα οποία μπορεί να εναλλάσσονται ένα προς ένα μεταξύ τους ή να υπερτερεί μία από τις δύο αυτές ακραίες καταστάσεις.

Συνήθως ο μανιακός ασθενής χαρακτηρίζεται από έντονη ευερεθιστότητα, παρανοϊκότητα και οργή. Ωστόσο, η υποκειμενική αίσθησή του για την κατάσταση στην οποία βρίσκεται μπορεί να κυμαίνεται από την υπερβολική και υπέρμετρη ευφορία ως την έντονη δυσφορία. Τα συμπτώματα της μανίας μπορεί να περιλαμβάνουν:

• Έξαρση, χαρά
• Άσχημη ψυχική διάθεση, θυμός
• Αλλεπάλληλες εναλλαγές στη διάθεση από τη λύπη στη χαρά και πίσω, σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα (συναισθηματική αστάθεια)
• Υπερδραστηριότητα (κινητική ανησυχία, υπερβολική εμπλοκή σε όλους τους τομείς)
• Εύκολη απόσπαση της προσοχής
• Aϋπνία (ελαττωμένη ανάγκη για ύπνο)
• Υπερφαγία
• Αυξημένη ερωτική επιθυμία
• Πολύ γρήγορο πέρασμα από θέμα σε θέμα στη συζήτηση, κάνοντας δύσκολη για τους άλλους τη συνέχισή της
• Ομιλία τόσο γρήγορη που καθιστά δύσκολη την κατανόηση όλων των λέξεων που ειπώνονται (πίεση λόγου)
• Υιοθέτηση πολύ μεγαλειωδών ιδεών (διογκωμένη αυτοεκτίμηση)
• Παραληρηματικές ιδέες και ψευδαισθήσεις